Kuzey Ege nin bir vakitler suları pırıltılarla akan Bakırçay ırmağı yıllardır kirletilmiş sularıyla anılıyor
Neden Escort Feriköy
Sulak bir ülkedir Batı Anadolu Yüzey suları dört farklı vadiden akıp verimli ovalar oluşturan coşkun ırmaklarla denize ulaşır
Bunlar kuzeyden güneye Bakırçay Gediz Küçük Menderes ve Büyük Menderes akarsularıdır
En Feriköy Escort Bayan kuzeydeki Bakırçay Balıkesir yükseltilerinden Ömer Dağı ndan doğar İsmini yanından geçtiği Kırkağaç kenti yakınlarındaki Bakır kasabasından alır
Soma yı aşar Savaştepe den gelen Yarçılı Deresi ve Madra dan gelen İlya Feriköy Escort ve Menteşe Çayı Bakırçay a katılır
Adını verdiği koca ovada dolana dolana denize yanlışsız koşar Bergama zirvesini çevreleyerek akan Selinos ve Kestel üzere öteki yakın doruklardan gelen küçük dereciklerle sularını arttırır
İklime uygun ne eksen bitecek verimlilikte bir ova yarattıktan sonra bugün Çandarlı Körfezinde denize kavuşur
Manisa ve İzmir ilçelerinin ırmağıdır
Kışın suları bol yazın az Bakırçay 129 km uzunluğundadır
Irmağının içinden aktığı çukurluk dünyanın insansız olduğu yeryüzünün son biçimlendiği vakitlerde oluşmuş bir çöküntü hendeğidir
Büyük yer devinimlerinden arta kalan sıcak su kaynakları ılıcalar yörede büyük kütlesel çatlakların yer kırıklarının olduğunu gösterir
Yağan ağır kış yağmurlarıyla çoklukla taşan Bakırçay ın eski vakitlerde sık sık yatak değiştirdiği bilinir
Geçen yüzyılda yapılan setlerle artık makul bir yatakta akıyor Çok yağışlar olmadıkça terk etmiyor yatağını
Çok daha eski çağlarda kömür yüklü dağıyla ünlü Soma yakınlarında denize döküldüğü getirdiği çamur birikintileriyle denizi doldurduğu evvelce Dikili yakınlarında denize ulaştığı Kozak yaylasından inen Sarı Azmağın ırmağın önünü keserek akışını kapattığı sonucunda Bakırçay çukurunun bir bataklığa dönüştüğü söylenir
Daha sonra bir kanal açılarak ırmağın bir delta oluşturarak Çandarlı körfezine ulaştırıldığı ileri sürülür
Bakıçay ın Ovası bugün Anadolu nun en ince lifli pamuğunu yetiştiriyor Yörenin bulunduğu enlem sıcağı çok seven pamuk bitkisinin yetişebildiği en kuzey enlemlerdendir
Bu topraklarda daha serin bu iklimde pamuk yavaş büyür Bu nedenle lifi uzun ve parlaktır Ekonomik olarak bedeli yüksektir
Şimdilerde ova insanı beyaz altın dediği ak pamuğun yanı sıra ay çiçeği mısır domates de üretiyor konserve bitkileri büyütüp geçimini sağlamaya çalışıyor
Bu üretim tarıma dayalı sanayiyi geliştiriyor yörede
***
Bakırçay Ovası insanlığın birinci vakitlerinden beri insanlara yuva olmuştur
Bölgede Tarihöncesi periyottan Bakır ve Tunç çağında değerli izlere rastlanır
Geç Tunç Çağı denilen İ Ö 1300 lerden kalan Hitit çivi yazılı evraklarından anlaşıldığına nazaran Bakırçay ile Gediz Irmakları ortasındaki topraklar Seha Irmağı Ülkesidir
O çağlarda Helenlerden evvel muhtemelen bu bölgede Muwawalwi Manapa Tarhunda üzere hükümdarları olan Luvice denen bir lisan konuşan topluluklar yaşıyordu
Daha sonraları İ Ö 12 yüzyılda bölgeye Batı dan Helenler geldi Yerli halkla karışarak bölgeye yerleşti
Bakırçay a evvelce Astra Adouros sonraları Kaikos ismi verildi
Astra nın Helence ve Luvice ye akraba Hititçe de yıldız manasına geldiği bildiriliyor
Ancak bu ırmağın yıldıza astra ya benzemediği de muhakkak
Her ne kadar ışık sulara çarptığında ortalığa pırıltılar saçılır fakat akarsuların yıldıza benzediği pek söylenemez
Üstelik Dikili Nebiler Ilıcasında Çanakkale Boğazı kıyısında antik Asyta yerleşim yerlerinin bulunması bu sözcüğün sular ile ilgili bir sözcük olabileceğini de akla getirir
***
Bakırçay ın Helen Roma çağında sık kullanılan ismi Kalikos un ise hangi lisandan olduğu ve ne manaya geldiği bilinmiyor
Ancak bilinmeyenin kol gezdiği eski çağlarda sorulara söylencelerle karşılık verilmeye çalışılması bir gelenekti
Tabii ki Bakırçay Kaikos ile ilgili bir söylence de olmadan olmaz
Öyküye nazaran ismi Kaikos olan genç bir adam genel olarak Mysia olarak isimlendirilen bu bölgede yaşayan bir saygın ailenin oğludur
Bir gün genç Kaikos bir arkadaşıyla etraftaki Pindassos Dağlarında ava çıkar
Pindassos Madra Dağları nın güneyinde Kestel Çayı nın doğduğu zirvelerden Kozak yaylasına oradan Bakırçay Ovası nın önünü kesen bugünkü Geyikli Dağlarını da kapsayan yükseltilerdir
Vahşi hayvanı suyu boldur Geyikler seker kayalıklarda H l bu dağlar av peşinde koşan canı sıkılmış avcıların birinci uğradıkları avlaktır
Söylence bu ya iki avcı arkadaş çevik bir geyiğin peşine düşerler Gençtir onlar yarışı severler Hangisi sanki daha evvel vuracaktır geyiği
Köpekleri sık çam ağaçlı ormanda av bulmaya onlara yardım eder Biri bir yandan başkası öte yandan ala geyiği ortalık bir yerde kuşatırlar
Av ürker Kımıldamaz durduğu yerde Güya taş kesilir Genç Kaikos geyik karşısında dimdik duruyor ya gerer yayını tunç uçlu okunu fırlatır
Geyiğin gerisinde kim var bakmaz
Kaikos un kımıldadığını gören av zıplar kaçar sık çalılıların ortasından
Yaydan çıkan ok natürel ki durmaz Ok uçar geyiğin ardında Kaikos un tam karşısında duran yoldaşına saplanır
Al kana bulanır genç adam yere düşer ölür
Avcı av olmuştur
Kaikos yerden yere atar kendini Acı çığlıkları arşa çıkar Arkadaşını vurmuştur geyik yerine Mecnun olur
Alır arkadaşının soğumamış meyyit vücudunu babasına teslim eder
Sonra koşar masraf ismi o vakit Astra ya da Še a Irmağı olması beklenen Bakırçay ın akıntılı sularının başına
Burgaçlı sulara bakar kendini ırmağa atar Çok sonra onu meyyit bulurlar çayın kıyısında ayıt kolları ortasında
Ülke yasa bürünür acıklı ağıtlar yükselir gökyüzüne kentten Delikanlılar sessizce ağlar Karalara bürünür genç kızlar
Arkadaş acısıyla boğulup ölen genç Kaikos un suçluluk hissine yöre halkı hürmet gösterir
Suların akıntısını değiştiremez ancak ırmağın ismini değiştirir Astra ya da Seha ismini bırakır Her vakit can alan bu bulanık sulara kadersiz avcının ismini verir
Bundan bu türlü akıntılı sular Kaikos diye anılır
Acemi iki gencin vefatına neden olan geyiğin dağı olan Pindassos a Geyikli Dağı deniyor tahminen bu yüzden günümüzde de
Suçluluk bir manada tahminen de insanın kendini tüketmesidir
Gençliğe mevt yakışmaz Vakitsiz vefatlar güç unutulur
Şimdilerde bile toplumdan dışlananlara buralarda git kendini Bakırçay a at derler
Bakırçay kederli bir ırmaktır
***
Bu keder i hala taşıyor sularında Bakırçay
Suları kapkara
Kirletilmiş
Balıkları ölüyor
Tarımsal sulama için tarlalara çekilen kirli su toprağı da verimsizleştiriyor yozlaştırıyor
İster ihmalkarlık deyin üstünü örtün ister kapitalizmin dur durak bilmeyen para kazanma hırsı bu durum yıllardır bu türlü sürüp gidiyor
Yapılan işin maliyetini düşürmek için kaçılan kolaycılık vurdumduymazlık tabiat katliamlarına yol açıyor
Türkiye nin en büyük ve nitelikli kömür linyit madenine sahip Soma ve etrafında bulunan işletmeler yıkadıkları eledikleri kömürlerin kirli sularını hiçbir arıtma uygulamadan çoğunlukla Bakırçay a salıyor
Soma daki termik santralların baca gazlarıyla ve soğutma sularının akıntısıyla etraf için oluşturdukları tehdit ortada
Soma nınkiler yetmiyormuş üzere Kınık ta düşük kaliteli bol atıklı kömürle bir termik santral yapma tartışmaları hala devam ediyor
Kınık ilçe merkezinin ve bölgedeki birçok yerleşim yerinin evsel atık arıtma tesisi yok En kolayı bu atık suları Bakırçay a ya da ona karışan küçük dereler katmak
Bergama ve Kınık etrafında konseyi salça fabrikalarının salça kazanlarının temizlemek için kostik denilen kimyasal hususla yıkanması böylelikle oluşan kostikli suların arıtılmadan zararlılıkları giderilmeden vakit zaman Bakırçay Deresi ne döküldüğü argümanı bir öteki ürkünç durum
Irmak kıyısına kimyasal süreç görmüş materyallerin granit ve mermer işletmelerinin cüruflarının bırakılması da bir öteki kirlilik zehirlenme nedeni
Her yaz ziraî sulamaya yardım için kapatılan Bakırçay ın denize döküldüğü ağızda biriken kirli sular nedeniyle meydana gelen fecî balık vefatları durumun vahametinin göstergesi
Sularda biriken kirliliğin yarattığı oksijensizliğin yol açtığı balık ölüleri etrafa iğrenç koku salıyor
Bu üzere durumlar ilgililerin kestikleri ağır cezalara karşın sürüyor
10 003 km2 alana sahip Bakırçay havzası yıllardan beri bu türlü büyük tehditler altında
Bu tehdit yavaş yavaş çevresel bir yıkıma gerçek evriliyor
Bu balık vefatları etraf kirliliğinin doğayı nasıl öldürdüğünün an açık en somut örneği
Sanki bu Dünya bu ülke bu topraklar bu ırmaklar bizim değil
Doğa ya bu türlü hoyratça zalimce saldırmak neden
Günü kurtarmak için geleceği kurban etmek akıl dışı değil mi
Doğa nın vefatı insanın vefatıdır
Elbette üretim gerekli Yatırımlar gerekli İş alanları gerekli
Ama bunları doğayı katletmeden yapmak da elbette imkanlı
İnsanlığın teknik olarak bu bilgi birikimi var
Yeter ki kapitalizmin kolay ve çok kar etme hevesi dizginlenebilsin
İhmalkarlıklar önlenebilsin
Doğa ya ölümcül ziyanlar vermeden üretim yapılabilsin
İlgililer doğa dan yana çevreyi müdafaa istikametinde hallerini tedbirlerini dikkatle ısrarla sürdürebilsinler
Öyle sırf cezalar kesilerek değil bu üzere işletmeleri katiyetle kapatacak uygulamalarda bulunulabilsin
***
Bir antik çağ Bergama söylencesinde genç Kaikos un arkadaşını kazara öldürüp vicdan azabıyla kendini Bakırçay a attığı durumdaki üzere başa karalar bağlamak deva değil
Ölümün akabinde pişmanlıkta bulunmak yakınmak da öleni geri getirmiyor
Gerçek ortada
Bakırçay ın suları kara kirletenlerin tedbir almayanların yüzü daha da kara
Suların aklanması yüzlerin aklanmasına başların akıllanmasına bağlı
Duyarlı insanların ağır tepkisine
Sefa Taşkın
30 09 2022
Bergama İzmir