Batı Karadeniz Bölgesi kıyılarında bu yıl çok sayıda yunus ölüsünün kıyıya vurması görenleri huzursuz etti.
Mevzuya ait olarak, Ukrayna Deniz Biyolojisi Enstitüsü Deniz Memelileri Laboratuvarı Sorumlusu Dr. Karina Vyshniakova ve Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Biyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Sözen bir yıl boyunca yunus vefatları üzerinde çalışmalarını sürdürecekler.
Başlatılan çalışmalar doğrultusunda hem Karadeniz kıyılarındaki sularda yunusların mahallî stokları ve uzun aralı hareketlerini incelemek için fotoğraflı inceleme çalışması, hem de karaya vuran meyyit yunusların vefat nedenlerinin belirlenmesine yönelik çalışmalar yapılacak.
Savaş sebebiyle Ukrayna’yı terk ederek İtalya’daki laboratuvarda çalışmaya başlayan Dr. Karina Vyshniakova’nın Türkiye’ye davet edildiğini anlatan Prof. Dr. Mustafa Sözen, “Biz Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi olarak 4-5 yıldır yunuslar üzerinde çalışmaya devam ediyoruz. Yaptığımız çalışma daha çok Karadeniz’deki yunusların bu bölgedeki bolluğu ve mevsimlere nazaran dağılımını inceliyorduk. İki yıldır yunus vefatları artınca bu bölgeyi araştırmaya karar verdik. Bu mevzuyu araştırırken Ukraynalı araştırmacıyı da davet ettik.
– Kendisi Ukrayna Deniz Bilimleri Enstitüsü’nde deniz memelileri araştırmasının koordinatörüydü. Savaştan olayı Ukrayna’yı terk etmek durumunda kalınca şu anda İtalya’daki bir laboratuvarda çalışıyordu. Biz kendisini TÜBİTAK’ın konuk bilim insanı destekleme programı dahilinde davet ettik. TÜBİTAK takviyemizi kabul etti ve Dr. Karina geçen hafta içerisinde bize katıldı. Çabucak çalışmalara başladık. İki üç gündür şu anda 4-5 meyyit yunus bulduk. Yerinde tespitlerimizi ölçümlerimizi yaptık. Birebir vakitte hayvanlardan dokular almamız gerekiyordu. Beynini, akciğerini, karaciğerini, dalağını, böbreğini, kaslarından dokular alıyoruz. Bundan sonraki çalışmalarımızı ileri seviye laboratuvarlarda devam edecek. Rastgele bir hastalık durumu var mı bunlar belirlenecek” dedi.
“SAVAŞ GEMİLERİ YÜZÜNDEN KULAKLARI ZİYAN GÖRMÜŞ OLABİLİR”
Rusya-Ukrayna ortasında yaşanan savaş sebebiyle Karadeniz’deki savaş gemileri ve denizaltılarının yaydığı kuvvetli sonarlar sebebiyle kulaklarının ziyan görüp taraf hislerini da kaybetmiş olabileceği ihtimalini de değerlendirdiklerini belirten Sözen, şöyle devam etti:
“Aynı vakitte hayvanın kulak kemiklerini alıyoruz ki bir öngörümüz Karadeniz’de devam eden savaştan ötürü savaş gemilerinin, deniz altılarının yaydığı kuvvetli sonarlardan ötürü kulaklarının ziyan görmüş olabileceği, buna bağlı taraf duyularını kaybettiklerinden ötürü karaya vurmuş olabilecekleri usulünde. Tıpkı vakitte bakteriyel yahut virüs kaynaklı vefatları varsa bunları da belirleyeceğiz.
– Lakin Karadeniz’deki yunus ölümlerinin yıllardır değerli bir sebebi zati çok besbelli. Balık avcılığı sırasında ağlara takılması. Gaye olmamalarına karşın kayıpların yaşanması. Zira yunuslar da ağa tutulmuş balıklarla bazen ağlara takılabiliyorlar. Bunlar balık değil akciğerli göğüslü hayvanlar. Suyun altında ağdan kurtulamazlarsa boğulup ölüyorlar. Hayvana birinci baktığımızda neden öldüğünü söylemek mümkün değil.
– Çalışmalar tamamlandıktan sonra sonuçlara nazaran bir şey söylenebilir. Çalışmamız 2-3 gün evvel başladı. Bu çalışma boyunca bizim için en değerli şey meyyit yunusları çabucak bulabilmek. Herkesten yardım istedik. Bu halde bir yıl boyunca 100’ün üzerinde örnek bulabilirsek değerli sonuçlara ulaşabileceğimizi düşünüyoruz. Karadeniz’de üç yunus çeşidi var. Kâfi sayıda örnek elde edebilmeyi hedefliyoruz.
– Buradaki yunusların daima burayı mu kullandığı yoksa göçmen mi olduğuna dair çalışma yapıyoruz. Denize açılıp gördüğümüz yunusların fotoğraflarını çekiyoruz. Ve yüzgeç fotoğrafları birden fazla vakit bireye mahsus olduğu için art geriye çektiğimiz fotoğrafları karşılaştırıp burada kaç farklı birey var, mevsimlere nazaran gidip geliyorlar mı? Bunları belirlemeye çalışıyoruz. Bulduğumuz yunuslar daha evvel fotoğrafını çektiğimiz yunuslar mı yoksa göçmen yunuslar mı bunu da yorumlamak değerli olacak. Savaş daha çok Karadeniz’in kuzeyinde şayet daha evvel hiç burayı kullanmayan ve savaştan etkilenip buraya kadar gelip ölüp karaya vurduysa bu da bizim için kıymetli bir sonuç olacak.”
Meyyit yunustan doku örnekleri alan Dr. Karina Vyshniakova da Karadeniz yunusları üzerine çalışmalar yürüttüğünü aktardı. Bir yıllık proje için Türkiye’de olduğunu söz eden Vyshniakova, yunuslar üzerinde fotoğraflı tanımlama faaliyetleri de yürüteceklerini çeşitler ve göçleri de değerlendireceklerini belirtti. Yunus çeşitleri üzerinde katalog faaliyetleri yapacaklarını belirten Vyshniakova, aldıkları örneklerle mevt sebeplerine ait sonuçlar elde etmeyi hedeflediklerini belirtti.
Karadeniz’deki savaşta sonarlar sebebiyle yunusların kulaklarında akustik travmaya sebep olabileceğini ve hatırlatan Vyshniakova, elde edecekleri çalışmalarla mevt sebeplerine ait bulgulara ulaşmayı amaçladıklarını kelamlarına ekledi.