Eski bir insan kafatasına baktığınızda, birden fazla vakit dişlerinin çoklukla epey düzgün olduğunu fark edeceksiniz. Diş teli, florürlü diş macunu ya da yirmilik diş çekimi olmadan, tarih öncesi insanların birden fazla bir Hollywood aktörünün dişlerine sahipti. Pekala, bunu nasıl başarıyorlardı?
Bunun gerisindeki en büyük etkenlerden biri, zaman içinde insan çenesinin küçülmesi ve bunun sonucunda dişlerin birbirine sıkışması.
Geçtiğimiz birkaç yüzyılda, gömülü yirmi yaş dişleri inanılmaz derecede sık görülür hale geldi. Amerikan Ağız ve Çene Cerrahları Akademisi, insanların yüzde 90’ının en az bir gömülü yirmi yaş dişine sahip olduğunu ve bunun çoklukla cerrahi çekim gerektirdiğini belirtiyor.
Sanayi öncesi devirlerde, gömülü yirmi yaş dişlerinin değerli ölçüde daha az yaygın olduğu görülüyor, fakat öbür diş problemleri hayli yaygındı. Bununla birlikte, tarımın başlangıcından evvel sıkıntılı yirmilik dişler daha az görülüyordu.
Geçmişteki insanlarda görülen düzgün dişler, bir dizi bilimsel çalışmada belirtilen çenelerdeki küçülme ile yakından bağlantılı.
Araştırmacılar 2015 yılında Levant, Anadolu ve Avrupa’da bulunan ve 28.000 ila 6.000 yıl önceye ilişkin 292 insan iskeletini inceledi. Elde ettikleri bulgular, yakın geçmişte tarımla uğraşan topluluklarda yaşayan insanların, daha evvelki avcı-toplayıcı insanlara kıyasla daha küçük (ve farklı şekilli) alt çenelere sahip olduğunu gösterdi.
Araştırmacılara nazaran bu durum, tarih boyunca beslenme nizamımızda meydana gelen radikal değişimi yansıtıyor olabilir. Yaklaşık 12.000 yıl evvel tarımın ortaya çıkmasından evvel, beşerler et ile daha sert olan ve daha fazla çiğneme gerektiren şeylerden oluşan bir beslenme tertibine sahipti.
Tarım ihtilalinden sonra beşerler, çiğnemek için daha az çene gücü gerektiren, yenmesi kolay sebzeler, tahıl eserleri ve pirinç üzere besinlere erişmeye başladı. Çağdaş çağda, tüketmek için neredeyse hiç kıymetli bir çene aktivitesi gerektirmeyen işlenmiş ve ultra işlenmiş besinlerin ortaya çıkmasıyla işler değerli ölçüde daha özensiz hale geldi.
Araştırmacılar, vakit diliminin evrim açısından son derece kısa olduğunu, bu nedenle çene boyutundaki değişimin genetik olma ihtimalinin düşük olduğunu belirtiyor. Bunun yerine küçük çenelerimizin, bebekken yediğimiz yiyeceklerin bir sonucu olduğunu düşünüyorlar.
