Aşk, çağlar boyunca oyun muharrirlerinin, şairlerin, sanatkarların ve bestekarların ilham kaynağı olurken, birçoğu bu gizemli duyguyu ölçmeye, tanımlamaya ve anlamaya çalıştı. Bu yolda ortaya çıkan en kıymetli sorulardan biri de, aşkın ve sevginin yalnızca biyolojik bir şey olup olmadığıydı.
Anne ve aile sevgisinin biyolojik temellerini inceleyen pek çok araştırma bulunuyor olsa da, romantik aşka baktığımızda tanımlamalar da dahil olmak üzere durum biraz karışıyor. Aşık olmak, ekseriyetle pek çok farklı histen oluşan bir his seli olarak tanımlanıyor. Aşkın karmaşık tabiatı göz önüne alındığında, şairlerin tam olarak ne olduğunu tanımlama konusunda bilim insanlarından daha yeterli bir iş çıkarmış olması (mükemmel olmasa da) pek şaşırtan değil.
Aşkın nörokimyasal bir yapı olup olmadığını incelemeye başlamak için, beyinde neler olup bittiğini anlamamız gerekiyor.
Nispeten yakın vakte kadar bilim insanlarının bu soruyu araştırmak için araçları bile yoktu. 21. yüzyılın başlarına kadar, araştırmaların birden fazla aşk ve çekim psikolojisine odaklanmıştı. 2007 tarihli bir inceleme, bu alandaki erken nörobiyolojik çalışmaları özetledi.
Beynin bilhassa aşk hisleriyle ilgili bölgelerinin yüksek konsantrasyonlarda nörotransmitter dopamin içerdiği aslında biliniyordu. Yazar Semir Zeki‘nin açıkladığı üzere “Dopamin salınımı kişiyi ‘kendini uygun hissetme’ durumuna sokar ve dopamin yalnızca alakaların oluşumuyla değil, tıpkı vakitte sonuç olarak ödüllendirici ve ‘iyi hissetme’ antrenmanı olarak kabul edilen seksle de yakından irtibatlı görünmektedir. “
Ancak bu birinci his patlaması sırasında dopamin artarken, öbür bir nöroiletici olan serotonin tükeniyor üzere görünüyor. Akıllı’nın söylediğine nazaran bu, obsesif kompulsif bozukluğu olanların beyinlerinde görülen bir tesire benziyor ve bir bağlantının birinci basamaklarında hissedebilen, fikirlerin yalnızca romantik partnere odaklanması olayına sebep oluyor.
Ayrıca beynin kimi bölgeleri romantik aşka reaksiyon olarak azalmış aktivasyon gösterir. Bilgili’nin öne sürdüğü üzere bunlar, amigdala ve frontal korteks bölgelerini içeriyor, sevgiliye karşı hissedilebilecek yargıları azaltarak ve onların daha olumlu bir halde görülmesine sebep oluyor.
“Kimyasallar” ve “romantizm” denilince akla birinci gelen şeylerden biri de feromonlardır. Tanınan kültüre nazaran beşerler, potansiyel partnerleri için karşı konulamaz olan kokulu sinyaller yayarlar. Fakat, hayvanlar aleminde yapılan araştırmalar hakikaten de birtakım canlıların üreme döngülerinde feromonların değerli olduğunu gösteriyor olsa da, insanlarda var olduklarına dair kâfi delil bulunmuyor.
Beyin kimyasalları ortasında göz gerisi edilemeyecek en kıymetli örnek, “aşk hormonu” olarak da isimlendirilen oksitosin olabilir.
Oksitosinin birinci tarifleri, hamilelik ve doğumdaki kilit rolleri hakkındaydı. Daha sonra yapılan araştırmalar, oksitosinin cinsel fonksiyonlarla de kontaklı olduğunu, memelilerin birbirleriyle bağ kurmasına yardımcı olduğunu ve hatta kırık bir kalbi onarmaya yardımcı olabileceğini öneriyordu. Bilim insanlarının bu “kucaklaşma kimyasalını” anlamaya başlamasına yardımcı olan çalışmaların birçok, bu ismin ortaya çıkmasına yardımcı olan çok şirin bir kemirgen üzerinde yapılan çalışmalardan geldi.
Kır fareleri tek eşli çiftler oluşturur ve eşleriyle yuvaları paylaşırlar, bu da bu tıp araştırmalar için harika denekler olmalarını sağlar. 2017 yılında düzenlenen ve bu küçük, sempatik fareleri içeren bir araştırma, aşkın sinirsel kodunu kırabildiğini ve romantik bağ sırasında beynin ödül merkezlerine oksitosin (ve dopamin) seli gönderen bir hudut ağı bulduğunu sav etti.
2017 kır faresi çalışmasının müellifleri, tanımladıkları hudut sistemini ele geçirerek tarla farelerinin temel olarak birbirlerine aşık olmalarını da sağlamayı başardı.
Ancak bilim insanlarının insanlarda ilgili hormonlar ve tam tesirleri hakkında hala bilmedikleri pek çok şey var. Aşık olduğumuzda art planda pek çok farklı biyokimyasalın çalışmaya başladığını katiyetle biliyoruz. The Conversation için yazan nörolog Parashkev Nachev’in da dediği üzere “Fakat aşkın ‘sadece’ beyin kimyası olduğunu söylemek, Romeo ve Juliet’in ‘sadece’ sözler olduğunu söylemek üzeredir – asıl mevzuyu kaçırır. Sanat üzere aşk da kesimlerin toplamından daha fazlasıdır.“
