Kanserin en büyük sorunlarından bir tanesi metaztas olamasıdır. Düzgün huylu kanserler hariç, çabucak hemen tüm kanser hastalarının vefat sebebi metastasdır.
Minnesota Üniversitesi’nden Türk bilim insanları Dr. Okay Saydam ve Dr. Nurten Saydam’ın gerçekleştirdiği çalışmada, tıp dünyasında birinci sefer, kanser hücrelerinin nasıl parazit üzere öteki hücrelere grip yaşamaya çalıştığı gösterildi. Cumhuriyet.com.tr’ye konuşan bilim insanları bu çalışmanın kanser araştırmalarının tarafını değiştireceğini söyledi.
Araştırmacılar, kanser hücrelerinin, DNA tamiratında vazifeli ve hücrenin hayatta kalması için kritik olan Ku protein kompleksinin kaybına nasıl ahenk sağladığını öğrenmeye çalıştılar. Bu eksiklikle tasarlanmış bir kolorektal kanser hücre çizgisi kullanarak, Ku70 proteinini kademeli olarak devre dışı bırakarak Ku kompleksinin her iki kısmı olan Ku70 ve Ku86’nın tükenmesini sağladılar. Daha sonra, Ku’dan mahrum bu kanser hücrelerinin hareketini mikroskop altında incelediler ve aktivitelerini, Ku proteini içeren ana kanser hücreleriyle karşılaştırdılar.
Frontiers in Cell and Developmental Biology‘de 29 Mart’ta yayınlanan bir rapora nazaran, tümör dokusundaki birtakım hücreler hayatta kalabilmek ve muhtemelen metastatik özellik kazanabilmek için birbirlerini besliyor. Muharrirler kanser hücrelerinde bir DNA tamirat protein kompleksinin devre dışı bırakılmasına bağlı olarak, birtakım tümör hücrelerinin komşu tümör hücrelerini işgal ettiğini gözlemlediler. Araştırmacılar bu müşahedelerinin, kanser hücrelerinin kritik bir gen yokluğuna bağlı olarak parazitik bir özellik kazanabileceklerine dair birinci delil olduğunu bildirdiler.
Northwestern Feinberg Tıp Fakültesi’nde nöro-onkoloji kısmından Dr. Jawad Fares, The Scientist‘e ilettiği bir e-postada kelam konusu çalışmaya ait, “İlginç ve düşündürücü olan bu çalışma, bahse bir kavram ispatı sağlıyor. Bulguların geniş çerçevede desteklenmesi daha fazla deney gerektiriyor” tabirlerini kullandı.
Çalışmada, Ku kompleksinin hücrede tükenmesini takiben, 10 gün sonra, kanser hücrelerinin yaklaşık yüzde 80’i ölmüştü. Hayatta kalanlar daha da büyüdü ve çarpıcı halde uzun membran zarları üretti. Araştırmada, 48 saatlik canlı hücre görüntülemesinin akabinde, hayatta kalan kimi kanser hücrelerinin etraftaki konakçı hücrelerin içine girebildiği ve bir müddet sonra sağlam bir biçimde hücre dışına çıkabildiği gözlemlendi. Bilim insanları, Ku dışında öbür DNA tamirat proteinleri olmadığında da emsal sonuçların ortaya çıkıp çıkmadığını görmek için öbür deneyler yapmayı planlıyor.
The Scientist’e e-posta yazan Nurten Saydam, “Ku’nun eksikliği, komşu hücrelere saldırma, komşu hücrelerde yaşama ve komşu hücrelerden çıkma maharetine sahip belli bir hücre tipi yarattı” sözlerini kullandı.
Johns Hopkins Tıp Fakültesi’nde kanser araştırmaları yapan Dr. Daniele Gilkes, “Kancer hücrelerinin konakçı hücrelerle olan etkileşimlerinin nitekim heyecan verici olduğunu düşünüyorum ve biz bu tıp bir etkileşimi mikroskopta görmedik, zira muhtemelen DNA’ya ziyan veren mutasyonlara bakmadık” dedi.
Araştırmacılar ayrıyeten, bilhassa çocuklarda görülen yaygın bir beyin tümörü olan medulloblastoma üzerine çalıştılar, ve Ku kompleksinin bir medulloblastom hastasından sağlanan DAOY hücrelerinin çekirdeklerinde bulunmadığını, bunun yerine yalnızca sitoplazmada yerleştiğini bildirdiler. Ku proteinlerinin DAOY hücrelerindeki bu yanlış yerleşimi, genetiği değiştirilmiş kolorektal kanser hücrelerinde görülenlere misal çıkıntılı membran zarları ve hücresel istilalarla sonuçlandı.
“Parazitik kancer hücreleri konakçı komşu hücrelerin içine giriyor, orada saklanıyorlar. Ve sonra her şey bittiğinde ortaya çıkıp daha âlâ büyüme yeteneği kazanıyorlar” diyen Nurten Saydam, gözlemlediği parazitik davranışların, kanserli hücrelerin mikro etraflarındaki genetik gerilimlere ahenk sağlamalarına ve nihayetinde metastaz yapamabilmelerine yol açabileceğini belirtti.
Çalışmadaki kanser hücrelerinde protein eksikliklerinin metastaza yol açıp açmayacağını belirlemek için vakit ölçeğinin şimdi çok kısa olduğuna dikkat çeken Gilkes, bunu doğrulamanın muhtemel bir yolunu şu halde anlatıyor:
“Ku proteinleri eksik bir fare kanseri modeli oluşturmak ve daha sonra vakitle hayvanların organlarında hasar aranmalı. Ku70 kaybı kesinlikle metastaza yol açmaz, lakin tümörün ilerlemesine yol açabilir. Metastazla temas bir sonraki adımdır. “
Cumhuriyet.com.tr’ye açıklamalarda bulunan bilim insanları, “Bu çalışmadaki müşahedelerimiz büyük oranda canlı hücrelerin mikroskop altında incelenmesine dayalı. Yayınlanan kısa görüntüde da görüleceği üzere Ku-negatif kanser hücreleri komşu hücrelerin içine girip çıkabilme yeteneğine sahip. Bu müşahedeler bizim için de sürpriz oldu, zira bu çalışma parazitik kanser hücrelerinin varlığını birinci defa gözler önüne seriyor. Bu bulgular bize kanser hücrelerinin hangi düzenekleri kullanarak bu kadar basarili bir biçimde büyüdüklerine ve yayıldıklarına dair değerli ipuçları vermektedir. Bundan sonraki çalışmalarımız parazitik kanser hücrelerinin kanser ilaçlarına direnç gelişimindeki rolü, dormant kanser hücrelerinin gelişimi ve metastatik kanser yayılımındaki kıymeti üzerine odaklanacaktır. Çok daha değerlisi, asil maksadımız, bu parazitik kanser hücrelerini büsbütün yok edecek yeni tedavi prosedürlerinin geliştirilmesi olacaktır.”
OKAY SAYDAM VE NURTEN SAYDAM KİMDİR?
Okay Saydam ve Nurten Saydam, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıbbi Biyolojik Bilimler Kısmından mezun olduktan sonra Zürih Üniversitesinde (İsviçre) Moleküler Biyoloji kolunda doktora aldılar. Her iki araştırmacı Harvard Üniversitesinde doktora sonrası çalışmalarını tamamladıktan sonra Vienna Tip Fakültesinde (Avusturya) evvel Assistant Professor ve daha sonra da Associate Professor olarak çalışmalarına devam ettiler. Şu anda her iki araştırmacı da Minnesota Üniversitesinde öğretim üyesi olarak vazife yapıyor.