55 Cancri e gezegeni, kimi ikincil tutulmalar sırasında bir atmosfere dair ispatlar gözlemleyen, fakat başkalarında gözlemleyemeyen gökbilimcileri her vakit şaşırtmıştır. Lakin bu gezegenin magma okyanusundan jeokimyasal gaz çıkışı, bu sorunun yanıtını verebilir.
Bulduğumuz gezegenlerin birden fazla beşerler için hayli makûs yerler olabilir, ancak çok az bir kısmı, sıcaklığı Venüs’ü bile kabul edilebilir üzere gösteren harika Dünya 55 Cancri e kadar berbattır. İkincil tutulmalar olarak bilinen 55 Cancri A yıldızının gerisinden geçerken yapılan müşahedeler, gökbilimcilerin açıklamaya istekli olduğu tutarsız sinyallere sebep oluyor.
Eğer astronomi ile ilgili olarak “sinyal” sözünü gören ve uzaylıları düşünen insanlardan biriyseniz, hayal kırıklığına uğrayacaksınız. Hiç kimse bırakın teknolojik uygarlığı, bu kadar sıcak bir dünyanın hayatı destekleyebileceğini hayal bile edemez. Gökbilimcilere nazaran sinyaller, gürültü olmayan rastgele bir şeye atıfta bulunabilir ve bu durumda, bir atmosferi temsil edebilecek belli gazların işaretlerinden bahsediliyor.
Bu sinyallerin baş karıştırıcı olan kısmı, 55 Cancri e’nin her 18 saatte bir yıldızının etrafında dönmesi ve bize gaz aramamız için çokça baht vermesine karşın gazların sadece kimi vakitlerde ortaya çıkmasıdır. Kimi gruplar hidrojen siyanür ve nitrojen belirtileri rapor ederken, başkaları hidrojen olmadığını ve muhtemelen hiç gaz olmadığını söylüyor. Daha da garip bir formda, gezegen yıldızın önünden geçtiğinde ortaya çıkan sonuçlar çok daha sabit oluyor.
Kısa bir mühlet evvel yayınlanmak üzere kabul edilen bir makalede, Ludwig Maximilian Üniversitesi’nden Dr. Kevin Heng, bunun birtakım grupların kusurlu olduğunu değil, farklı vakitlerde müşahede yapmalarından kaynaklandığını savunuyor.
Heng, 55 Cancri e’nin yüzeyinin altında gaz odalarının bulunduğunu ve bunların bazen havalanarak ince, süreksiz bir atmosfer yarattığını öneriyor. Bu kadar yüksek sıcaklıklarda gazlar süratli hareket eder. Direkt yıldızdan gelen yıldız rüzgarına maruz kalmanın yardımıyla, moleküller tek bir yörüngede gezegenin yer çekiminden kurtulabiliyor, bu da farklı müşahedeleri açıklıyor.
Heng, bu teorinin test edilebilir olduğunu savunuyor, fakat sadece JWST’nin kızılötesi ışıkta 55 Cancri e’yi yakaladığı sırada gezegeni optik dalga uzunluklarında gözlemlersek mümkün olabilir. Şayet bu teorisi doğruysa, her ikisinin de ya bir atmosferi ya da Heng’in “çıplak kaya” dediği kademeyi tespit etmesi gerekiyor.
55 Cancri e’nin kütlesi Dünya’nın yaklaşık sekiz katı. 2004 yılında gezegen bulunduğunda, keşfedilen birinci Muhteşem Dünya (bizim dünyamızdan değerli ölçüde daha büyük kayalık bir gezegen) olarak kayıtlara geçti. Yıldızı ile kütle çekimi kilidinde bulunduğu neredeyse kesin ve bu yüzden yıldız tarafı binlerce derecelik sıcaklıklarla erimiş bir durumda olmalı. Lakin, bu çeşit birçok dünyanın bilakis, yıldızını hiç görmeyen tarafının bile şaşırtan derecede sıcak, muhtemelen 1.100°C’nin üzerinde olduğu düşünülüyor.
Gökbilimciler, yıldızlarıyla ortamızdan geçen gezegenlerin atmosferlerini, ışığın bize giderken nasıl etkilendiğine bakarak inceliyorlar. İkincil tutulmaları kullanmaları ise daha az sezgisel. Olağanda hem gezegenden hem de yıldızdan gelen ışığın bir kombinasyonunu görüyoruz, fakat ikisini ayırt etmek güç olabilir. Gezegen gizlendiğinde toplanan ışığın, her ikisi de görünür olduğunda alınan ışıktan çıkartılması ile ortadaki fark ölçülebiliyor ve bunun belli gazların varlığına işaret edip etmediği incelenebiliyor.
Yıldız 55 Cancri A ise hayli olağan, Güneş’ten biraz daha soğuk bir K tipi bir yıldız. Bu ikilinin durumunu harikulâde kılan şey, gezegeninin yıldızına inanılmaz yakınlığı.
Çalışma The Astrophysical Journal Letters’da yayınlanacak ve ön baskısı ArXiv.org üzerinde mevcut.
