2010’lu yıllar teknik ve teknolojik gelişim açısından ne kadar inanılmaz bir on yıl oldu: Taşınabilir internet (neredeyse) her yerde, istenilen her işlemci gücü neredeyse her cepte ve hatta bilekte. Bilgisayarlar manzaraların şifresini çözmeyi öğrendi, lisanları tespit edebildi ve metin yazabilir hale geldi. Yüksek çözünürlüklü sinemalar akıllı telefonlar, tabletler ve televizyonlarda gigabytelarca bilgi olarak izlenildi ve podcastler radyoyu tekrar tanınan kıldı.
Kim 2010’ların başında Google’ın gitgide yerinde sayacağını ve Microsoft’un yenilikçi olarak öne çıkacağını iddia edebilirdi? Ve Apple, Apple ile ilgili her şey, yeni cümbüş dünyasının büyük kazananı ve bir Bluetooth kulaklık ile on yılın sonlarına hakikat kendi şirket tarihinin en büyük zaferlerinden birini kutluyor. 2010’larda yapay zeka furyasını gördük, objelerin interneti (IoT) ile ve artırılmış ve sanal gerçeklik ile tanıştık, e-mobilite ve kripto para çılgınlığına şahit olduk, toplumsal ağların cazipliği ve sıkıntıları ile yüzleştik, Snowden bir çok şeyi ifşa etti ve birinci büyük internet problemini gördük: Bu sistemsiz ortamda gerçekleşen her şey nitekim düzgün midir? 2010’larda toplumsal hayatımızı, alışverişlerimizi, tatillerimizi, hareketlerimizi ve eğlencemizi interneti kullanarak değiştirmeyi öğrendik. Ve kademeli olarak bilgisayar programlarının bize gitgide daha çok yardım etmesine müsaade verdik ve bizim için gitgide daha çok karar almasına da müsaade verdik.
Biz daha evvel hiç bu kadar açık, uygun bilgilendirilmiş, yeterli okumuş ve kozmopolit, manipüle edilebilir, hassas ve kırılgan olmadık. Ve fakat artık, bu inanılmaz çağın sonunda biz teknolojik değişimin sonuçlarından haberdar ve bununla ilgilenir olmaya başladık. Hakikaten bu türlü yaşamak ve çalışmak mı istiyoruz? Bu nedenledir ki, toplumsal alandaki yüz tanılama sistemlerinin ertelenmesi tüm dünyada tartışıldı ve bu tartışma 2020’nin başında en yüksek politik düzeyde gerçekleşti: Geçtiğimiz on yılda, çok fazla şey çok süratli gerçekleşti. Dünya bir müddetliğine durdurma tuşuna basmak istiyor. Bunu da yeni atılım başlayalı çok olduktan sonra istiyor.
Geçmişe Bakış: 2010’lar
Geçtiğimiz on yılı bir ortada tutan ana çivi akıllı telefon oldu. Yahut daha yeterlisi: Geniş bantlı internetin her yeri ele geçirmesi. Bu toplumsal medyanın muvaffakiyetini ve yeni hareketlilik tahlillerini ile değişen tüketici alışkanlıklarını açıklıyor. Ve yeniden de, bunlar gelecek olan için yalnızca temeli oluşturdu, daha geniş kapsamlı gündelik hayata dair dijital ihtilaller…
Gelecek Ellerimizdeydi
Hiç bir şey dijitalleşmenin ateşini geniş bantlı taşınabilir internetin yaygınlaşması kadar harlamadı. Ve hiç bir şey geniş bantlı taşınabilir internetin ateşini akıllı telefonların büyük başarısı kadar harlamadı. Birinci başta, taşınabilir temasların sayısı, tüm dünyada 2000 ve 2010 yılları ortasında beş katına çıktı. Akabinde, iPhone’ların ortaya çıkışı ile, Apple 2007’de akıllı telefon ihtilalim ateşini yaktı. Şimdiki periyot başladı ve kısa müddette tüm dünyayı tesiri altına aldı: 2009-2019 ortasında, akıllı telefon kullananların sayısı 8 katına çıktı. Bugün, dünyadaki her iki şahıstan birinin internet teması olan bir cep telefonu var.
Her teknoloji firması bu ihtilali öngörmedi, kimileri hatta bunu fark dahi etmedi. Bir birden fazla da süratli büyüme esnasında kaybolup gitti. Şubat 2020’de, en yüksek piyasa değeri-ne sahip on şirketten yedi tanesi teknoloji şirketleriydi: Apple, Microsoft, Alphabet, Amazon, Facebook, Alibaba ve Tencent. (bir numarada Suudi Aramco şirketi yer alıyordu, 1.9 milyar ABD doları ile). Bu şirketler internetin yayılması ile apayrı oranlarda büyümüş olsalar da 2009’da, yalnızca Microsoft ve Apple en büyük şirketler listesine girebiliyordu. Bunların hepsinin en büyük sebebi yahut sebeplerin-den biri akıllı telefonlar sayesinde elde ettikleri cirolar.
İnternet bu şirketleri zenginleştirdi. Lakin yalnızca akıllı telefon sayesinde bunlar güç sahibi olabildi: Bunlar kullanıcıların gündelik hayatlarını kendi süreç merkezleri ile bağlantılamayı başardı ve konforun yardımıyla ve tüm monopolleşmeye karşın kendilerini vazgeçilmez hale getirdiler. Bu şirketler irtibatlı hayatın soyut ve somut alt yapılarını kurdular. Bir çok müşterileri için internet onlar demek. Ancak tam olarak da bu şirketler 2020’de bir çıkmaz içindeler, borsalarda geleceği şahsen temsil ederken: Kendilerini zirve-ye taşıyan ihtilal tarafından alaşağı edilmeleri ihtimali kelam konusu.
Gelecek Onların Ellerindeydi
Çağdaş akıllı telefonun formunu ve işlevini belirleyen birinci olgu teknik sınırlamalar ve toplumsal muhtaçlıklar oldu: Kullanıcılar için, bu esasen ekranlı ve klavyeli bir taşınabilir bilgi-sayar, MP3 oynatıcılara bir alternatif, taraf bulma aygıtı ve chatleşme aracıydı. Büyük teknoloji şirketleri için, bu kusursuz bir odak mıknatısıydı, reklamlar göstererek durumdan fay-dalandılar, kullanıcıların gündelik hayatlarına dair bilgiler edindiler ve buna uygun hizmetler sattılar ve bunların hep-sinin koşulları olağan hayat kurallarında asla kabul edilemez derecedeydi. Ancak bu model başarılı oldu ve sonuç olarak teknolojik gelişmenin bir sonraki kademesine giden yolu açtı.
Sonraki internet ihtilali şimdiden başladı ve bu bir kez daha bir taşınabilir ilişki ihtilali. Ama burada 5G dayanaklı cep telefonlarıyla yer alacaklarını sananlar yanılıyor: Yeni cep telefonu kuşağı beşerler için üretilmedi. Aslında, bu, dijitalleşmenin geçmişin yükünden kurtulmasının temeli oldu açık bir tabirle artık odak beşerler üzerindeki dijital altyapı. Parasını esasen online reklamlar ve ticari müşahede ile kazanan tüm şirketler, buna yük verecek (veya en azından şimdikinden fazla) ve böylelikle çağdaş vakitleri daha yeterli anlayacak tahminen de vakit içinde kendilerine teknoloji şirketi dahi demeyecekler. Salt dijital teknoloji için bu bir yönelim yahut tesir alanı olmayacak, husus gereçlerin nasıl çalışacağı olacak: muteber, herkesin yeterliliği için ve en değerlisi art planda.
Uyarlanmış Bir Fikrin Parazitsel Biçimde Kullanımı
Cep telefonu çağının sonu uzun müddettir bekleniyor. Tahminen akıllı telefonlar hayatımızdan yok olup kaybolmayacak fakat bunlar bugünün data dünyasında yavaş yavaş ferdî ağlara erişimde en değerli kaynak olma özelliklerini kaybediyorlar. Artık telefonu cebinizden çıkarmaya ne kadar az muhtaçlık duyarsanız, o telefon o kadar uygun kabul ediliyor. Sonuç olarak, cep telefonu aksesuarları artık aygıtın kendisinden daha yenilikçi bir hal aldı. Cep telefonunun ehemmiyeti azalırken, kablosuz anahtarlar, konuşan duvar saatler ve etkileşime girebilen hoparlörler artık taşınabilir internetin yeni kullanıcı orta yüzü olarak öne çıkıyor.
Çağdaş bir televizyon için bir cep telefonu dokunmatik bir kumanda yahut stream kaynağından fazlası değil. Telefon artık süpermarkette daha çipli bir kart, otomobilinizde şahsileşmiş hizmetler için bir kaynak. Gitgide cep telefonuyla özdeşleşen özellikler ondan uzaklaştırılıyor ve daha uygun aygıtlara yöneltiliyor. 2020’li yılların kıymetli sorusunu basitçe şöyle tanımlayabiliriz: Cep telefonunun yerini ne alacak?
Cep Telefonunun Yerini Ne Alacak?
Gelecekle ilgili kesin hayaller kurmak riskli ve açıkçası başarılı üreticilerin dahi bu hususta kesin karşılıkları olduğunu tez etmek de mümkün değil. Bu da bize yenilikçilikteki duraklamanın sebebini verebilir. Lakin durum bundan daha karışık olmalı: Teknoloji sanayisi taşınabilir reklamlara bağımlı olduğu için, kullanıcının perspektifi kelam konusu olunca ekranlardan vazgeçmesi mümkün değil. Bunun yerine, onlar cep telefonunu odak alan yeniliklere yük veriyor. Bluetooth kulaklıklar aklınıza gelebilecek her biçimde mevcut ve bunlar bile NFC ödeme özelliğine sahip olmaya başladı. Bunlar size bir aygıtı elinizde tutmadan dijital süreçler yapma imkanı tanıyor. Ama bu da şu soruyu akla getiriyor, bizim neden hala bir cep telefonuna muhtaçlığımız var?
Ses, Hareketler ve Dokunma
Biz bugün 2020’lerin başında garip bir süreksiz süreçteyiz, taşınabilir dataya (neredeyse) her yerde ulaşabiliyoruz lakin alıcılar neredeyse büsbütün akıllı telefon biçiminde. 5G ve diğer esnek kablosuz bilgi transfer sistemleri ile, bu avantaj artık yalnızca cep telefonlarına ilişkin olmayacak. Bununla birlikte, cep telefonun çok derecede kullanışlı kılan özellikler de yalnızca ona ilişkin olmayacak, zira biz ona çok fazla dikkat ve şahsî bilgi verdik.
Gelecekte ne olacağına dair bir çok kestirim yürütülüyor. Genel ortak fikre nazaran artık yeni gereçlerde bir ekran olmayacak ve bunlar beşerlerle yalnızca indirekt yahut dikkat çekmeyen bir biçimde irtibat kuracak. Dijital olarak entegre edilmiş, Internet of Things dayanaklı kentlerin, akıllı binaların ve özel alanların hayalleri kuruluyor. e-arabaların ağdan trafikle ilgili bilgiler alacağı ve insanları eğlendireceği öngörülüyor. Objelerin ve alanların beşerlerle “duygusal” etkileşime geçip, insanların ruh haline alışacağı yahut bunu değiştirmeye çalışacağı düşleniyor. Bu hayallerde data ve nesneler hareketli ve uysal bir biçimde birbirinin içinde eriyor.
Bütün bunlardaki devasa zımnilik ihlali ve verisel otonomi tehlikesini görmek için Snowden olmaya gerek yok. Bunun için gerekli olan teknolojik ve toplumsal atılımlara daha değinmedik bile. Tüm bunlara karşın, gelecek on yılda dijital “küre”nin genişlemesi beklenebilir ve bununla birlikte dijital tanıma da artacak: meskende, alışveriş merkezinde, kamusal ticari alanlarda ve bilhassa iş yerinde. Gelecek on yıl dijital iktisat ve toplumun hükümetlerce daha çok düzenleneceği bir on yıl olacak. Buna paralel olarak, IT dalına toplumsal talep ve bununla birlikte toplumun bundan sağlayacağı yarar da artacak. 2020’ler devletlerin artık yalnızca dijitalizasyonu gözetleyeceği bir on yıl olmayacak, artık gitgide buna müdahil olacaklar ve denetim edecekler. Yeni yasalar, daha fazla düzenleme ve yeni vergiler memleketler arası monopolleri sallayacak– hatta tahminen de interneti ulusal sonlar içinde ayıracaklar.
Yeni Bir Dünya İçin Yeni Donanım
Dijitalleşme, geçerlilik kazanabildiği yahut var olan standartlara uygun olduğu yerlerde başarılıydı. Şu ana dek, internetin milletlerarası yapısını protokol hudutları halinde belirleyen lisan sonlarıydı. Bir avuç donanım ve yazılım üreticisinin piyasa pahası, ki bunlar genelde karteller, bunun sebebiydi. Şayet bir kaç yeni çip üreticisi bu on yıla piyasaya girerse bu heyecan verici olacak. Örneğin, Çin ABD’ye olan bağımlılığından kurtulmak ve alt üstleniciler ile muhtaçlığının yüzde 70’ini kendi kaynakları ile üretmeyi hedefliyor. Ve Avrupa bile kendi işlemcileri ile global bir harika bilgisayar kurmak ve kendi çiplerini bulut, sunucular, otomobiller ve YZ için 2023’e kadar üretmeye başlamak istiyor.
Quantum bilgisayarların ticari olarak kullanılabilir işlemci hızlandırıcılar olarak çıkış yapmasını beklemiyoruz. Buna karşın, birinci quantum uyarıcılar yeni materyaller geliştirebilir ve yenilikçi quantum sensörleri son derece hassas ölçümler yapabilir. Düzey seviye ufak quantum işlemciler teknik olarak ilgili algoritmaları çalıştırabilir hale gelecek. Her durumda, dev IT şirketlerinin quantum alanında üstünlük yarışı hızlanacak. Google şu an en yeterli donanıma sahip. IBM, Amazon, Microsoft ve öbürleri şu an daha çok optimal quantum algoritmaları ile ilgili. Bu bile tek başına bir teknik ihtilal olacak ve son kullanıcı için şimdilik pek bir şey tabir etmeyecek.
Gelecek on yıldaki en büyük değişim büyük ihtimalle şu olacak: Dijitalleşme hala direkt fark edilebilir durumda öncelikle de eksik yahut geri kaldığı alanlarda. Ancak data ve işlemci gücü etrafımıza karıştığında, dijital olan her şeye karşı tavrımız da değişecek. Akıllı telefon bizim sanal dünyaya yakınlığımızı geçen on yılda belirledi ve bu dünyayı bize adeta empoze etti. Geri tepmesinin vakti geçti bile. Ama reaksiyon bir birliktelik olmayacak, bir yok olma yaşanacak: Dünya gelecek on yılda daha da dijitalleşecek. Bizim istediğimizin tersine.
