Çin, bir gün insanlığın “yaşam alanını” Samanyolu boyunca genişletebilecek yaşanabilir gezegenler için yıldızları aramaya yönelik birinci planlarını açıkladı. Çin devlet haber servisi CGTN tarafından bildirilene nazaran yetkililer, Yakındaki Yaşanabilir Ötegezegen Araştırması (CHES) ismi verilen projede, Dünya ile Güneş ortasındaki kütle çekimsel olarak kararlı bir Lagrange noktasına yaklaşık 1,5 milyon kilometre aralığa bir uzay teleskopu fırlatmayı öneriyor. Lagrange noktaları, Güneş’in etrafında Dünya ile tam olarak tıpkı süratte dolaşıyor, yani bu noktalardan birinde bulunan bir gemi, gezegenimizden süresiz olarak tıpkı uzaklıkta kalacak.
CHES teleskobu, tıpkı vakitte NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu’na da mesken sahipliği yapan L2 Lagrange noktasında, Dünya’nın 33 ışıkyılı (10 parsek) içindeki yaklaşık 100 güneş gibisi yıldız ortasında yaşanabilir dünyalar aramak için beş yıl geçirecek. Gökbilimciler, bu bilgiler ile yıldızlarının etrafında bizimkine misal yörüngelerde hareket eden Dünya boyutundaki ötegezegenleri tespit etmeyi umuyor. Bu potansiyel “2. Dünyaların” su ve muhtemelen hayat barındırabileceğine dair bir ipucu aranacak.
Çin Bilimler Akademisi astronomu ve baş araştırmacı Ji Jianghui, China Küresel Television Network’ün web sitesi CGTN’ye CHES misyonu hakkında yaptığı konuşmada “yakındaki yaşanabilir dünyaların keşfi, insanlık için büyük bir atılım olacak ve tıpkı vakitte insanların bu Dünya ikizlerini ziyaret etmelerine ve gelecekte hayat alanımızı genişletmelerine yardımcı olacak” dedi. Bilim insanları, aramalarında yaklaşık 50 Dünya gibisi yahut muhteşem Dünya ötegezegeni bulmayı umduklarını söylüyor.
NASA’nın ötegezegen kataloğuna nazaran, bilinen 5.030 ötegezegenin 3.854’ü geçiş yolu olarak bilinen ve birinci kere 1999 yılında HD 209458b gezegenini keşfetmek için kullanılan bir teknikle keşfedildi. Geçiş sistemi, bir teleskobun bakış açısını galaktik merkeze yanlışsız çevirerek ve gezegenler mesken sahibi yıldızının önünden geçerken yıldız ışığının bariz titremesini izlenmesi ile bulguları sağlar. NASA’nın Kepler uzay teleskopu, Geçiş Halindeki Ötegezegen Araştırma Uydusu (TESS) ve Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) Ötegezegenleri Tanımlayan Uydusu (Cheops) tarafından ötegezegenleri tespit etmek ve incelemek için kullanıldı.
Lakin, geçiş tekniğinin uygulanması ve doğrulanması yavaş olabiliyor ve bilim insanları bir algılamayı doğrulamadan evvel yörüngedeki bir gezegenin yıldızının önünden birden fazla geçiş yapması gerekebiliyor. Ayrıyeten bu metot sadece bir ötegezegenin yarıçapını (kütlesini yahut yörüngesinin halini değil) algılayabiliyor ve karartma sinyallerinin öbür yıldız faaliyetlerinden kaynaklanmadığını doğrulamak için yer tabanlı teleskoplardan yardımcı incelemeler gerekiyor.
Çin’in teleskobu, ötegezegenleri astrometri ile arayacak
Çin’in önerdiği teleskop ise astrometri ismi verilen farklı bir sistem kullanarak ötegezegenleri daha süratli ve daha detaylı bir biçimde tespit edebilecek. Bu usulü kullanan bilim insanları, yörüngedeki gezegenlerden gelen yerçekimi çekicilerinin neden olduğu yıldızların bilinmeyen yalpalamalarını arayacaklar. Bir yıldız, gerisindeki altı ila sekiz referans yıldızla karşılaştırıldığında çok sallantılıysa, CHES teleskopu onu daha fazla araştırma için işaretleyecek. Daha sonra, bir yıldızın makul bir formda sallanma formunu inceleyen araştırmacılar, yörüngesindeki ötegezegenlerin kütlesini tanımlayabileceklerini ve etrafındaki üç boyutlu yollarının haritasını çıkarabileceklerini söylüyorlar.
Fakat bu metodun çok hassas incelemeler gerektirmesinden ötürü pek çok ötegezegen avcısı ortasında tartışmalara sebep oluyor.
Çeşitli Çin araştırma kurumlarından takımlar tarafından teklifin uygulanabilirliğine ait şu ana kadar sadece ön araştırmalar yapıldı, bu nedenle projenin devam edeceği kesin değil. Fakat astrometrinin uzak dünyaları tespit etme yeteneğini test etmek için çok fazla beklememiz gerekmeyebilir. ESA’nın şimdiye kadar tam olarak yıldız pozisyonlarını gösteren GAIA uzay aracının da uzak ötegezegenleri bulmak için astrometri kullanması bekleniyor. Bu astrometrik okumalardan kimileri, ESA’nın bu yıl içinde gelmesi beklenen GAIA uzay aracından geri gönderilen bilgilerin gelecek sürümünde olabilir.