İranlı yetkililerin başörtüsü dayatması ve zarurî kıyafet uygulamaları 1979’daki İslam Devrimi ‘nden çabucak sonra başladı Atakent Escort Bayan İran’ın son şahı Muhammed İstek Pehlevi devrilmeden evvel Tahran sokaklarında küçük etekler ve açık saçlar az karşılaşılan görüntüler değildi Şah’ın Batı tipi kıyafetler giyen karısı Ferah çağdaş bir bayan örneği Atakent Escort olarak görülüyordu Lakin İslam ihtilalinden aylar sonra bayan haklarını koruyan yasalar bir bir yürürlükten kaldırılmaya başlandı
BBC’ye konuşan İran İslam Cumhuriyeti’ndeki birinci başörtüsü aykırısı protestonun düzenlenmesine öncülük eden insan hakları Escort Atakent avukatı ve aktivist 78 yaşındaki Mehrangiz Kar ‘a nazaran Her şey bir gecede olmadı adım adım ilerleyen bir süreçti İhtilalden çabucak sonra sokaklarda bayanlara ‘hediye’ ismi altında fiyatsız başörtüleri dağıtıldı
İLK BAŞKALDIRI
Devrimin önderi Ayetullah Humeyni , 7 Mart 1979 ‘da tüm bayanların işyerlerinde başörtüsü takmasının mecburî olacağını ve başörtüsü takmayan bayanların çıplak olarak görüleceğini ilan etti
Şu anda Washington DC’de yaşayan Kar’a nazaran Bu konuşma birçok kişi tarafından ‘başörtüsü emri’ olarak kabul edildi Birçoğu bunun bir gecede olacağını düşündü ve bu yüzden bayanlar direnmeye karar verdi
Devamında çoğunluğu bayanlardan oluşan 100 binden fazla insan Dünya Bayanlar Günü kutlamaları çerçevesinde protesto hedefiyle Tahran sokaklarında toplandı
ÖNCE BAŞÖRTÜSÜ SONRA ÇARŞAF
Kar’a nazaran Humeyni’nin kararnamesine karşın yetkililerin bayanlar için neyin uygun olduğuna karar vermesi biraz vakit aldı Çünkü açık bir talimat yoktu bu yüzden ofis duvarlarına uygun giysi kuşam modellerini gösteren afişler astılar Bayanların başörtüsü takmakla ilgili bu talimatlara uymaları gerektiğini aksi takdirde ofislerine giremeyeceklerini söylediler
1981’e gelindiğinde bayanların yasal olarak mütevazı İslami giysiler giymeleri gerekiyordu Bu da uygulamada çarşaf başörtüsü ile birlikte bedeni kaplayan bir pelerin yahut bir başörtüsü ve kolları örten bir manto giymek manasına geliyordu
Kar’a bu bahse ait olarak Zorunlu başörtüsüne karşı uğraş kişisel seviyede devam etti Başörtüsü takmak ya da saçlarımızı düzgün kapatmamak konusunda epey yaratıcıydık Bizi her durdurduklarında hengame ediyorduk dedi
KIRBAÇ VE MAHPUS CEZASI
İran parlamentosu 1983 yılında toplum içinde saçlarını örtmeyen bayanlara 74 kırbaç cezası verilmesine karar verdi Kısa bir mühlet sonra buna 60 güne kadar mahpus cezası da eklendi
Yetkililer maddeleri uygulamak için çaba etse de her yaştan bayan sık sık dar paltolar giydi ve saçlarını ortaya çıkarmak için renkli başörtülerini geri itti İslami kuralların ne ölçüde uygulandığı ve verilen cezaların yükü ise yıllar içinde değişiklik gösterdi
İRŞAD DEVRİYELERİ NASIL KURULDU
Dönemin Tahran belediye lideri çok muhafazakar siyasetçi Mahmud Ahmedinejad 2004 yılında cumhurbaşkanlığı için kampanya yürütürken kılık kıyafet yönetmelikleri konusunda daha ilerici bir tablo çizdi Hatta bir televizyon röportajında İnsanların farklı zevkleri var ve hepsine hizmet götürmeliyiz dedi
Ancak sonraki yılki seçim zaferinden kısa bir müddet sonra İrşad Devriyesi Geşt i İrşad ismi verilen kelamda ahlak polisleri ünitesi resmen kuruldu O güne dek kıyafet yönetmeliği başka kolluk kuvvetleri ve paramiliter üniteler tarafından gayri resmi olarak denetleniyordu
Bugün ahlak polisi sert yaklaşımları nedeniyle halk tarafından ağır bir halde eleştiriliyor bayanlar sıklıkla gözaltına alınıyor ve fakat bir akrabası gelecekte kurallara uyacağına dair teminat verdiğinde özgür bırakılıyor
ÇİZMELERİN FAZLA EROTİK
İsfahanlı bir bayan BBC’ye demecinde Kızımla rujumuz yüzünden durdurularak tutuklandık Bizi karakola götürdüler ve kocamdan başörtüsü olmadan dışarı çıkmamıza müsaade vermeyeceğine dair bir kağıt imzalamasını istediler
Tahranlı bir bayan ise BBC’ye demecinde Bir bayan memur çizmelerimin erkekler için ‘fazla erotik’ olabileceğini söyleyerek beni gözaltına aldı Kocamı aradım ve bana bir çift ayakkabı getirmesini istedim Daha sonra uygunsuz kıyafetler giydiğimi kabul eden bir kağıt imzaladım ve artık bir sabıka kaydına sahibim dedi
BBC ile paylaşılan ahlak polisiyle ilgili öbür tecrübe raporları ortasında dayak ve hatta daha acımasız cezalar yer alıyor
TAKİP TESPİT CEZALANDIRMA
Ülkede geçen yıl seçilen katı muhafazakar bir din adamı olan Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi yeni bir kısıtlama listesinin uygulanması için 15 Ağustos’ta bir buyruk imzaladı
Söz konusu buyruk başörtülü bayanların izlenmesini cezalandırılmasını tespit edilmelerinin kolaylaştırılması için güvenlik kameraları konuşlandırılmasını ve başörtüsü kurallarına muhalif içerik üreten rastgele bir İranlıya mecburî mahpus cezası verilmesini öngörüyordu
Kısıtlamalar tutuklamalarda artışa yol açtı bayanların toplumsal medyada başörtüsü takmadan fotoğraflarını ve görüntülerini paylaşmalarında da bir artış yaşandı Amini’nin mevti ile birlikte de biriken öfke patladı
Kaynak BBC