İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde Belçika Hollanda Lüksemburg Fransa ve İngiltere ,Brüksel Paktı altında kolektif savunma demetevler Escort için bir ortaya geldi
1948’de kurulan Brüksel Paktı bir sene sonra ABD Kanada İzlanda İtalya Portekiz ve Danimarka ‘nın da katılmasıyla NATO ‘ya dönüştü
Batı blokundaki gelişmeyi dikkatle takip eden otele gelen Escort Sovyetler Birliği için alarm verici olay 1954’te Batı Almanya’nın NATO’ya dahil olması oldu
NATO’yu dengeleyecek bir oluşum uğraşına giren Moskova idaresi Doğu Almanya Arnavutluk Bulgaristan Çekoslovakya Macaristan Polonya Romanya ‘yı balgat Escort Varşova Paktı altında birleştirdi
Soğuk Savaş’ın en değerli simgelerinden Varşova Paktı 1955 yılından başlayarak dağıldığı 1991’e kadar Batı dünyasının karşısında değerli bir güç olarak yer aldı
İki savunma örgütü Soğuk Savaş boyunca caydırıcılık gerekçesiyle silahlanma yarışında oldu
KENDİ ÜYELERİNE TEHDİT OLDU
Varşova Paktı’nı NATO’dan ayıran özellik Moskova’nın öteki Pakt üyesi idareler üzerinde denetim aracına dönüşmüş olmasıydı
İmzacı devletler ortasında birleşik bir askeri komutanlık oluşturulması öteki devletlerin topraklarında Sovyet askerleri konuşlandırılması kararlaştırılmıştı Bu kural Sovyet Birliği tarafından suistimal edildi
Pakt’ın birinci aksiyonu 1956 yılında Macaristan’daki sosyalizm karşıtı hareketi bastırmak oldu Emsal formda 1968’de Çekoslovakya Batı Almanya ile bağ kurmak liberalizm tarafında adımlar atmak isteyince tekrar Sovyet askerleri bu Pakt’a dayanarak ülkeye girdi
Böylece Batı blokuna karşı kolektif savunma hedefiyle kurulmasına karşın Pakt kendi üyeleri için tehdit ögesine dönüşmüştü
AKIBETİ SOVYET BİRLİĞİ’NİN YAZGISINA BAĞLIYDI
1980’lerin sonunda üye devletlerin birçoklarında meydana gelen siyasi değişiklikler Pakt’ı fiilen etkisiz hale getirdi
Eylül 1990’da Doğu Almanya Batı Almanya ile yine birleşmeye hazırlanmak için Pakt’tan ayrıldı
Ekim ayına kadar Çekoslovakya Macaristan ve Polonya tüm Varşova Paktı askeri tatbikatlarından çekildi Varşova Paktı Sovyetler Birliği’nin dağılmasının kısa mühlet evvel 1991’in mart ve temmuz aylarında kademeli olarak resmen dağıldı
VARŞOVA PAKTI ÜYELERİNİN TAMAMI NATO ÜYESİ OLDU
Çekya Macaristan ve Polonya 1997’de Madrid Doruğu’nda iştirak müzakerelerine başlamaya davet edildiler ve 12 Mart 1999’da Varşova Paktı’nın NATO’ya katılan birinci üyeleri oldular
Bulgaristan Romanya Slovakya da 2002 yılındaki Prag Zirvesi ‘nde iştirak müzakerelerine başlamak üzere davet edildiler 29 Mart 2004’te İttifak’ın tarihindeki en büyük genişleme dalgasıyla üye oldular
Arnavutluk ‘un da 1 Nisan 2009’da üye olmasıyla Soğuk Savaş’ta NATO zıddı Pakt’ta yer alan ülkelerin tamamı NATO üyesi oldu
NATO’nun doğu kanadında stratejik yere sahip bu ülkeler Rusya’nın 24 Şubat’ta Ukrayna’ya saldırısını başlatmasından sonra daha büyük ehemmiyet kazandı
Doğu kanattaki muharip kümeler taarruz öncesinde Baltık ülkeleri Letonya Litvanya Estonya ile Polonya ‘da bulunurken akının akabinde Bulgaristan Macaristan Romanya ve Slovakya’ya da muharip kümeler konuşlandırıldı
Halihazırda bu ülkelerdeki muharip birliklerde misyonlu asker sayısı 10 bine yaklaştı
NATO’NUN GENİŞLEME SÜRECİ
1949’da 12 ülkeyle kurulan NATO açık kapı siyaseti izlediği için NATO yıllar içinde 8 kere genişleyerek üye sayısını 30’a çıkardı
Son genişleme 2020’de Kuzey Makedonya ‘nın iştirakiyle oldu
29 30 Haziran’daki Madrid Doruğu’nda Türkiye ile imzalanan üçlü muhtıra sonucunda İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğine davet edilmesiyle genişleme konusu yine gündeme geldi
Ukrayna Gürcistan ve Bosna Hersek ise 2000’lerin başından bu yana NATO’ya üyelik maksatlarını söz ediyor 2008’de Romanya’nın başşehri Bükreş’teki dorukta NATO Ukrayna ve Gürcistan’ın gelecekte üye olacağı konusunda uzlaşsa da hala bu ülkelerin NATO üyeliği için rastgele bir tarih katılaşmış değil
Aynı dorukta Karadağ ve Bosna Hersek ile yoğunlaştırılmış diyalog kurulmasına karar verilirken Karadağ 2017’de NATO üyesi oldu lakin Bosna Hersek ile ilgili şimdi bir karar bulunmuyor
Yeni üye alımı için tüm üyelerin oy birliği gerekiyor
Ülkeler NATO üyeliği için davet alsa da bundan sonraki süreç de epeyce vakit alıyor
Süreç İsveç ve Finlandiya örneğinde olduğu üzere NATO müttefiklerinin ittifaka yeni bir ülkenin katılmasını kararlaştırması bunu takiben de NATO’nun gönderdiği resmi davetle başlıyor Bundan sonra Brüksel’deki ana karargahta kelam konusu ülkenin NATO’nun siyasi yasal ve askeri koşullarını karşılayıp karşılamadığı NATO üyeliğinin ekonomik askeri yasal siyasi ve istihbaratla ilgili yükümlülüklerini yerine getirip getiremeyeceği müzakere ediliyor
Sonraki adımda davet edilen ülke NATO üyeliğinin kaide ve yükümlülüklerini kabul ettiğini bildirdiği ve müzakerelerde kararlaştırılmışsa ıslahat planını içeren niyet mektubunu NATO Genel Sekreteri’ne gönderiyor Bunu takiben NATO Washington Antlaşması’na ek iştirak protokollerini hazırlıyor Bu protokoller NATO ülkeleri tarafından imzalanıyor Akabinde protokollerin NATO üyesi ülkeler tarafından kendi ulusal maddeleri ve prosedürleri uyarınca onaylanması gerekiyor Tüm üye ülkeler kendi onay süreçlerini tamamladıktan sonra Washington Antlaşması ‘nı saklayan ABD’ye yeni üyenin iştirakini öngören protokolleri kabul ettiklerine dair bildirim yapıyor
Bütün evreler tamamlanınca NATO Genel Sekreteri yeni üyeyi ittifaka katılmaya davet ediyor
Son olarak yeni üye de kendi ulusal yasal sürecini tamamlayarak iştirak evrakını ABD’ye teslim ediyor ve iştirak süreci tamamlanıyor